Fotografia przedstawia rodzinę Szczechowiczów z Ratułowa na Podhalu w koszarze ustawionym w gospodarstwie, przy domu w Ratułowie. We wnętrzu koszaru znajdują się następujące osoby: baca Tadeusz Szczechowicz senior (w środku), baca Tadeusz Szczechowicz junior (z lewej strony), podbaca Stanisław Szczechowicz (z przodu, tyłem), Michał Szczechowicz syn Tadeusza juniora, pomiędzy ojcem a dziadkiem) oraz sąsiedzi. Bada Tadeusz Szczechowicz senior błogosławi stado owiec obchodząc je wokoło. W prawej dłoni trzyma kropiło, a w lewej – miskę ze święconą wodą. Mieszanie owiec i odbywające się podczas niego błogosławieństwo stada na cały sezon pasterski odbywa się w tej rodzinie tuż przed wyruszeniem na szałas, który znajduje się w Soblówce, na Polanie Królówka, w Beskidzie Żywieckim. Rodzina ta wyrusza w każdym roku na wiosenny redyk, podczas którego przebywa trasę o długości 110 km w ciągu sześciu dni. Jesienią ta sama trasa przemarszu zajmuje jej 5 dni (ponieważ owce nie są już dojone, jest więcej czasu w ciągu dnia na przemarsz).

Redyk wiosenny rodziny Szczechowiczów rozpoczął się w czwartek 19 kwietnia 2018 roku w Ratułowie, góralskiej wsi leżącej w powiecie nowotarskim, w gminie Czarny Dunajec, założonej w XVI wieku. Rodzina ta posiada dom wraz z gospodarstwem tuż przy potoku zwanym Bystry, na jego wschodnim brzegu. Już dzień wcześniej przed wyruszeniem na redyk umówieni gazdowie przyprowadzali swoje stada do gospodarstwa Szczechowiczów. Owce te były w większości już od kilku dni przepasane na polach gospodarzy (tzw. przepaski – stopniowe, kilkugodzinne wyprowadzanie owiec z szop czy stajni w ciągu dnia na pastwiska oraz przyzwyczajanie ich do marszu i wypasu). Pasterze podkreślali, że czynność ta jest bardzo ważna, ponieważ nieprzepasane owce mogą ustać w drodze: „owce trzeba przepasać wcześniej, bo jak wyjdą ze stajni, to one nie pójdą od razu daleko, trzeba je przyzwyczaić, popaść, robi się to kilka dni wcześniej przed wyjściem. Jak któryś gazda nie przepasie owiec, nie puści do ogrodu, na trawy, to taka owca może ustać w drodze, trzeba ją potem odwieźć do gazdy, nie może iść”[1]. Część gazdów przywoziła owce do gospodarstwa Szczechowiczów również samochodami. Zwierzęta gromadzone były wspólnie w dużym drewnianym koszarze wybudowanym powyżej gospodarstwa. Ostatni gazdowie przybyli ze zwierzętami w dniu wyjścia redyku, wczesnym rankiem. Rodzina Szczechowiczów wyruszyła w drogę, prowadząc około 500 owiec; towarzyszyły im również cztery młode psy pasterskie. W dniu redyku baca Tadeusz Szczechowicz senior wstał około godziny 3:30, dojąc owce wraz z synami: bacą Tadeuszem juniorem i podbacą Stanisławem przed wyruszeniem w drogę. Dojenie dokonywało się w drewnianym koszarze powyżej domu. Po wydojeniu owiec członkowie rodziny zjedli szybko poranny posiłek ugotowany przez żony – Hannę (żona bacy Tadeusza Szczechowicza seniora) i Teresę Szczechowicz (żona bacy Tadeusza Szczechowicza juniora), a następnie cała rodzina zebrała się w domu, odmawiając wspólnie modlitwy za dobrą drogę na szałas, za zdrowie, szczęście, pomyślność i za udany sezon. Po modlitwach i pożegnaniu Teresa Szczechowicz przygotowała w małej metalowej misce święconą wodę i kropidło. Baca Tadeusz Szczechowicz senior wraz z synem Tadeuszem i wnukiem Michałem wszedł do koszaru, zabrał kropidełko i miskę, a następnie przeżegnał się, dając synowi i wnukowi znak do powtórzenia tej czynności. W dalszej kolejności, trzykrotnie obchodząc koszar, okadził owce i odmówił modlitwy, błogosławiąc je również na drogę. Baca używał do pokropienia stada wody święconej z sanktuarium Matki Bożej Gaździny Podhala w Ludźmierzu, którą rodziny pasterskie otrzymują w każdym roku w niedzielę przypadającą w kalendarzu liturgicznym w pobliżu dnia św. Wojciecha (23 kwietnia). Po modlitwach i pobłogosławieniu stada otwarto koszar, a owce przeszły przez rzuconą na ziemię ciupagę. Stanisław Szczechowicz, podbaca, w tłumaczeniu sensu tego zwyczaju odwoływał się przede wszystkim do znaczeń związanych z siłą i zdrowiem zwierząt:

„Trzeba owce pobłogosławić, poświęcić, obejść, żeby owce się kupy trzymały, żeby nie zaspać przy owcach, żeby wszystkie wróciły do domu, żeby Bozia czuwała i pomogła czuwać nad tymi owieczkami. Tata bierze talerz, wodę święconą, kropidło, tak jak ksiądz wodą święconą święci, kropi se wodą święconą. Tata otwiera koszor, kładzie ciupagę i owce przechodzą przez ciupagę, starą, juz ma duzo roków, zeby były mocne i ostre jak ciupaga”[2].

 

W rodzinie Szczechowiczów z Ratułowa na Podhalu w błogosławieństwie owiec w koszarze uczestniczyli przede wszystkim mężczyźni. Reszta domowników, a także gazdowie i sąsiedzi, przyglądali się mieszaniu owiec, zajmując przestrzeń poza koszarem. Warto zauważyć, że szereg mężczyzn w rodzinie Szczechowiczów formowany był według starszeństwa – od najstarszego członka rodziny do najmłodszego, co obrazuje zarówno drogę przekazu tradycyjnej profesji, jak również autorytet istniejący w rodzinie.



[1] BT, wywiad z Tadeuszem Szczechowiczem juniorem, Ratułów, kwiecień 2018.
[2] BT, wywiad z podbacą Stanisławem Szczechowiczem, redyk wiosenny z Ratułowa do Soblówki, kwiecień 2018.