1/4
Tygielek do parzenia kawy, Kraków, Polska

Data dzieła:

1996 r., XX w.

Opis:

Miedziany tygielek (rom. - imbrici ) do parzenia kawy, o poj. ok.1/2 l. Naczynie z blachy miedzianej o formie ściętego stożka z przymocowaną z boku drewniana rączką.
Dane podstawowe:

Tytuł dzieła:

Tygielek do parzenia kawy, Kraków, Polska

Data dzieła:

1996 r., XX w.

Kolekcja:

Opis:

Naczynie do parzenia kawy (rom.- imbricii ) wykonane z blachy miedzianej. Ma formę ściętego stożka o średnicy dna: 9,5 cm, wys.: 11,4 cm, zwężającego się ku górze i zwieńczonego wyraźnym, wysokim na 1,8 cm, rozszerzeniem. Wystaje ono poza korpus naczynia na ok. 2-3 mm, tak że średnica wlewu, wynosi 8,2cm. Stożkowaty korpus naczynia powstał przez zwinięcie odpowiednio wyciętego pasma blachy, o szer. ok. 12 cm, decydującej o wysokości naczynia. Dwie równoległe, łukowato wygięte linie wyznaczające dolną i górną krawędzie naczynia wytrasowane zostały za pomocą cyrkla ( prowizorycznego, zrobionego doraźnie ze ścinków blachy ). Natomiast linie wyznaczające przeciwległe końce tego pasma blachy wytrasowane (zarysowane) zostały we właściwej odległości i pod właściwym kątem już zupełnie na wyczucie ("na oko"). Tak wytrasowany i wycięty element wykorzystany został jako szablon do obrysowania takiego samego elementu kolejnego naczynia. Pierwotny element, po wyżarzeniu, ponacinaniu na jednej z końcowych krawędzi kilkunastu trapezowatych "zębów" i odgięciu na zewnątrz co drugiego z nich, zwinięty został w okrągły korpus naczynia o formie ściętego stożka. Złączenie obu krawędzi tego kawałka blachy zapewniły przygięte z powrotem i solidnie zaklepane, zakute "zęby" Połączenie to wzmocnione zostało dodatkowo dwoma miedzianymi nitam: jednym przy dnie naczynia i drugim przy wlewie. Po ponownym wyżarzeniu tak uformowanego korpusu, metodą kucia wykonany został wyraźnie rozszerzony wlew naczynia oraz zagięta na szerokości ok.1 cm do wewnątrz, pod kątem 90 stopni dolna krawędź korpusu, Po tym zabiegu posłużył on jako szablon do obrysowania i wycięcia kilku blaszanych krążków o średnicy ok 9 cm jako dna kolejnych tygielków. Na jednym z tych krążków, na całym obwodzie, wykonanych zostało co 3-4 mm ok. 80 nacięć o głębokości 4-5 mm. Co drugie fragmenty blachy pomiędzy nacięciami odgięte pod kątem 90 stopniem utworzyły "zębaty" krąg dający się wpasować w obszerny otwór obwiedziony wgiętą do wewnątrz dolną krawędzią korpusu naczynia. Na "kowadle" z kawałka kolejowej szyny, przy pomocy stalowego trzpienia i młotka odgięte "ząbki" zostały ponownie przygięte i solidnie zaklepane, zakute na zagiętej do wewnątrz blasze. Do boku tygielka, na wys. ok 3 cm od krawędzi wlewu w miejscu złączenia obu krawędzi korpusu przylutowana cyną została obsada drewnianej rączki. Wykonana z odciętego pod kątem kawałka miedzianej rurki długości ok 3 cm. od strony cięcia została rozkuta w formę niewielkiej kryzy, o szerokości  3-4 mm, dającej większą powierzchnię do solidnego przylutowania. W odległości 1/4 od obsady na rączkę, na obwodzie wlewu wykuty został niewielki dziubek. Drewniana,( wymontowana z tłuczka do mięsa ), zabejcowana na brązowo rączka, dł. ok.19 cm, wprawiona w tulejkę obsady, uniesiona jest ukośnie do góry, tak, że jej koniec z niewielkim wkrętem i kółeczkiem do zawieszania, wystaje ponad górną krawędź imbryka. Końcową czynnością było pobielenie (pocynowanie) wnętrza tygielka, co spełniło zarazem rolę zlutowania od wewnątrz połączeń elementów naczynia. 

            Opisany ( omówiony )  tygielek to jeden z kilku zrobionych w tym czasie przez tego rzemieślnika, przy okazji wykonywania całego zestawu miedzianych , kotlarskich wyrobów dla działu romskiego w muzeum Etnograficznym w Tarnowie. Między innymi, oprócz identycznego tygielka trafiły tam półfabrykaty w różnych stadiach wyrobu, ilustrujące cykle wykonywania tego rodzaju naczyń. 
Wyrób tygielków do kawy, to obok kazanów do rakii, jeden z podstawowych, a może i najpowszechniejszy z produktów romskich kotlarzy nie tylko w Rumunii, ale też i w innych krajach bałkańskich. Wiąże się to z wciąż obecnymi tam kulturowymi wpływami tureckimi. Między innymi w dziedzinie gastronomii i nawyków kulinarnych. Należy do nich również powszechne spożywanie tradycyjnie przyrządzanej (zaparzanej ) kawy, a to generuje stałe zapotrzebowanie na tego rodzaju naczynia.
Technika i materiał:

Wymiary:

dł. całkowita 35 cm, średnica 17 cm,

Pochodzenie::

Postaci, obiekty, artefakty:

Typy postaci/obiektu:

Informacje o autorze:

Data urodzenia:

XX w.

Informacje o autorze:

Grancea Nicolae, kotlarz, Rom w wieku ok. 40 lat, utożsamiający się jako Kalderasz, zamieszkały w Sancel w rejonie Blaj, w środkowej Rumunii na terenie Transylwanii. W połowie lat 90-tych przebywał w Polsce, większość tego czasu w Krakowie.

Dane właścicielskie:

Właściciel:

Data pozyskania zbiorów:

1996 r. XX w.

Historia pochodzenia:

Kraków, 1996
Informacje o rekordzie:

Ostatnia modyfikacja:

13 lipiec 2024 r.

Numer identyfikacyjny:

231