Dane podstawowe:
Tytuł dzieła:
Łyżka drewniana, Ljulacze, Bułgaria
Autor:
Typ obiektu:
Technika i materiał:
Kolekcja:
Opis:
Łyżka wystrugana z jednego kawałka stosunkowo miękkiego drewna. Zasadnicza część łyżki - owalny nabierak długośći 7,5 i szer. 5,5 cm, jest lekko zwężony na końcu, a jego dolna i boczne powierzchnie mają kształt podobny jak w zwykłych metalowych łyżkach. Grubość (wysokość) tej części wynosi ok. 2 cm, przy czym górna krawędź nabieraka przy jego zwężonym końcu jest lekko uniesiona do góry na ok. 4 mm, natomiast jego wnętrze jest wyżłobione na głębokość ok 1,2 cm. Szersza część nabieraka łączy się integralnie z cienką, lekko odchyloną do góry szyjką, szer.9 mm, wys.(grubości) 1,2 cm i dł. ok. 2 cm, płynnie przechodzącą we właściwą rączkę łyżki o dł.16 cm.
Widziana z boku, rączka przy połączeniu z szyjką, wyraźnie od spodu wyoblona, ku końcowi staje się coraz cieńsza i bardziej płaska. Natomiast jej górna powierzchnia ścięta jest całkowicie płasko, ku końcowi jest coraz szersza : od 1,8 - 2,5 cm .
Wszystkie powierzchnie łyżki są starannie oszlifowane, jednak mimo tego na naturalnym drewnie widoczne są delikatne ale wyraźne ślady cięć i strugania.
W nieodległej przeszłości to właśnie łyżki bywały jednym z podstawowych wyrobów w całym asortymencie produktów drewnianych wykonywanych przez Romów. Świadczy o tym fakt, że w niektórych rejonach Europy, przede wszystkim w Rumunii, Bułgari całe wielotysięczne społeczności zostały identyfikowane pod nazwą Lingurari, od rumuńskiego słowa : lingura - łyżka. W rzeczywistości byli oni, a sporadycznie jeszcze są wytwórcami całej gamy przedmiotów z drewna, używanych w domowych, zwłaszcza wiejskich gospodarstwach, a szczególnie w kuchni. Takim równie powszechnym wyrobem były i jeszcze bywają drewniane wrzeciona, ponad to: widelce, talerze miski, tace, solniczki, wałki do ciasta chochle, deski do krojenia, okrągłe, trójnożne stołki do siedzenia itp.
Na terenach Europy środkowej, zwłaszcza tych wchodzących kiedykolwiek w obręb państwa węgierskiego lub Austrio - Węgier, wykonywane przez Romów drewniane łyżki znalazły jeszcze jedno dość nietypowe zastosowanie. W romskich społecznościach, tak bardzo i powszechnie kojarzonych z tańcem, śpiewem i muzyką, profesjonalne instrumenty muzyczne bardzo często były i nadal bywają niełatwo dostępnym rarytasem. Tańcząc, śpiewając we własnym, rodzinnym gronie, bardzo często obchodzą się bez tradycyjnych instrumentów. Często zastępuje różnymi przedmiotami, jak na przykład, metalowe dzbanki i właśnie drewniane łyżki. Odpowiednio trzymana para łyżek staję się w dłoni wprawnego " muzyka" rytmicznym instrumentem perkusyjnym o dźwięku zbliżonym do kastanietów.
Tradycyjny, domowy, wyrób drewnianych przedmiotów przez romskiego pochodzenia rzemieślników, coraz bardziej zanika wypierany przez masową produkcję =zmechanizowanych warsztatów oraz fabryczne, przemysłowe wyroby. Prawdopodobnie nieco dłużej zachowa się sama nazwa identyfikująca społeczność zajmująca się drzewnymi rzemiosłami. Jako relikt pozostaną w wśród Romów i osób romskiego pochodzenia, związane z tą profesja i tym wyrobem, wywodzące się z Rumunii indywidualne nazwiska : Lingurar, Lingurariu, Linguraru itd.
Widziana z boku, rączka przy połączeniu z szyjką, wyraźnie od spodu wyoblona, ku końcowi staje się coraz cieńsza i bardziej płaska. Natomiast jej górna powierzchnia ścięta jest całkowicie płasko, ku końcowi jest coraz szersza : od 1,8 - 2,5 cm .
Wszystkie powierzchnie łyżki są starannie oszlifowane, jednak mimo tego na naturalnym drewnie widoczne są delikatne ale wyraźne ślady cięć i strugania.
W nieodległej przeszłości to właśnie łyżki bywały jednym z podstawowych wyrobów w całym asortymencie produktów drewnianych wykonywanych przez Romów. Świadczy o tym fakt, że w niektórych rejonach Europy, przede wszystkim w Rumunii, Bułgari całe wielotysięczne społeczności zostały identyfikowane pod nazwą Lingurari, od rumuńskiego słowa : lingura - łyżka. W rzeczywistości byli oni, a sporadycznie jeszcze są wytwórcami całej gamy przedmiotów z drewna, używanych w domowych, zwłaszcza wiejskich gospodarstwach, a szczególnie w kuchni. Takim równie powszechnym wyrobem były i jeszcze bywają drewniane wrzeciona, ponad to: widelce, talerze miski, tace, solniczki, wałki do ciasta chochle, deski do krojenia, okrągłe, trójnożne stołki do siedzenia itp.
Na terenach Europy środkowej, zwłaszcza tych wchodzących kiedykolwiek w obręb państwa węgierskiego lub Austrio - Węgier, wykonywane przez Romów drewniane łyżki znalazły jeszcze jedno dość nietypowe zastosowanie. W romskich społecznościach, tak bardzo i powszechnie kojarzonych z tańcem, śpiewem i muzyką, profesjonalne instrumenty muzyczne bardzo często były i nadal bywają niełatwo dostępnym rarytasem. Tańcząc, śpiewając we własnym, rodzinnym gronie, bardzo często obchodzą się bez tradycyjnych instrumentów. Często zastępuje różnymi przedmiotami, jak na przykład, metalowe dzbanki i właśnie drewniane łyżki. Odpowiednio trzymana para łyżek staję się w dłoni wprawnego " muzyka" rytmicznym instrumentem perkusyjnym o dźwięku zbliżonym do kastanietów.
Tradycyjny, domowy, wyrób drewnianych przedmiotów przez romskiego pochodzenia rzemieślników, coraz bardziej zanika wypierany przez masową produkcję =zmechanizowanych warsztatów oraz fabryczne, przemysłowe wyroby. Prawdopodobnie nieco dłużej zachowa się sama nazwa identyfikująca społeczność zajmująca się drzewnymi rzemiosłami. Jako relikt pozostaną w wśród Romów i osób romskiego pochodzenia, związane z tą profesja i tym wyrobem, wywodzące się z Rumunii indywidualne nazwiska : Lingurar, Lingurariu, Linguraru itd.
Technika i materiał:
Cechy fizyczne główne:
Materiał:
Wymiary:
dł. 26 cm, szer. 5,5cm, wys. 3cm.
Pochodzenie::
Dane właścicielskie:
Właściciel:
Instytucja przechowywująca:
Data pozyskania zbiorów:
1998 r.
XX w.
Historia pochodzenia:
Łyżka nabyta wraz z innymi wyrobami drzewnymi ( wrzeciona, mała łyżeczka, duża łyżka - nabierak ) od małżęństwa Lingurarów we wsi Ljulacze w Bułgarii, w 1998 r. w trakcie wyjazdu po zakup eksponatów dla Muzeum Romskiej Kultury w Brnie. Personalia wykonawców nie znane, było to starsze małżeństwo Lingurarów w wieku 60 - 70 lat trudniących się wyrobem wrzecion, łyżek misek, talerzy i innych przedmiotów z drewna. Wykonana w domowym warsztacie robiącym wrzeciona, łyżki i inne wyroby z drewna, we wsi Ljulacze koło Karnobat w Bułgarii.
Informacje o rekordzie:
Ostatnia modyfikacja:
07 wrzesień
2024 r.
Numer identyfikacyjny:
253